17-04-2017 - Sonny Heiny Cohen (*6-11-1939 - 24-3-1945).

Het vergeten Joodse jongetje op een Nederlands Hervormde begraafplaats

Een staand grafzerkje rechts van het dodenhuisje op de oude begraafplaats van de Nederlands Hervormde  Gemeente aan de Halve Maanweg te Groenlo, vermeldt de laatste rustplaats van een 5 jarig jongetje. Hij was in de oorlog bij de familie Ormel aan de Rijkswg Groenlo-Winterswijk door de ondergrondse ondergebracht als zijnde voogdijkind. Aan dit jonge leven kwam in de morgen van 24 maart 1945, terwijl hij met enkele vriendjes madeliefjes plukte in een weiland vlak naast de spoorlijn Groenlo-Winterswijk, een plotseling einde. Door geallieerde vliegtuigen werd de spoorlijn gebombardeerd en Sonny Cohen werd door een granaatscherf als het ware door midden gereten, terwijl de andere kinderen ongedeerd bleven. Hij is gestorven zeven dagen voor het ochtendgloren der bevrijding. In het zicht van de bevrijding richten de geallieerde vliegtuigen zich met name op tactische kleine doelen: kruispunten, stations, emplacementen, spoorlijnen, fabrieken, bruggen en bunkers. Vaak mist een deel van de afgevuurde munitie doel. Daarbij vallen veel onschuldige Nederlandse slachtoffers. In de maanden maart en  april loopt dat aantal op tot in de honderden.

Moeder Ormel blondeerde regelmatig de haren van Sonny, zodat hij er minder joods uitzag. Waarom Sonny op de Nederlands Hervormde begraafplaats ligt is wel logisch. Men kon zelfs in de nadagen van de Tweede Wereldoorlog niet zeggen dat hij joods was. Het zou de familie Ormel in grote problemen hebben gebracht, want op het verbergen van Joden stond de doodstraf. Helaas komt zijn naam niet voor op de gedenkplaat voor gevallenen op de hoek Lichtenvoordseweg-Winterswijkseweg in Groenlo. Ook in Lichtenvoorde, de familie Ormel woonde in de gemeente Lichtenvoorde aan de kant van Groenlo, is hij niet vermeld.  Sonny is op 28 maart 1945 in Lichtenvoorde als overleden aangegeven door de in Groenlo en omgeving welbekende Jan Donselaar. Deze was destijds ondergedoken bij Willem Geessink op "Schutte, die later zijn schoonvader zou worden.

De overlijdensakte van Sonny Heny Cohen ondertekend door Jan Donselaar.

De familie Cohen had een manufacturenzaak in Dinxperlo. De ouders van Sonny hebben de oorlog wel overleefd, doch zijn na de oorlog gescheiden. Mevrouw Cohen wilde deze naam na haar scheiding niet meer voeren en nam haar eigen achternaam Van Dien weer aan. De familie Ormel heeft nadien nooit meer iets over hen gehoord. Bij de familie Evenboer, die nu op de boerderij Ormel woont, bewaart men nog een foto van Sonny.

Sonny Heiny Cohen. Collectie: familie Evenboer.

Na het overlijden van de familie Ormel werd het boerenbedrijf overgedragen aan de familie Evenboer. Sonny is toentertijd door dominee Haspels bij Ormel als voogdijkind geplaatst . Door vader en moeder Ormel, die zelf geen kinderen hadden, werd hij liefdevol als hun pleegzoon aangenomen. Bij de familie Ormel waren nog meer Joden ondergedoken. Door het dodelijke bombardement dat Sonny trof ontstond er een grote consternatie en werden de andere ondergedoken Joden hals over kop naar een ander adres gebracht, dit was bij de familie Willem Geessink op "Schutte". Ormel was een rustige zeer precieze oude bedaarde boer met veel bewogenheid voor de vervolgde medemens. Zijn buurman Willem Geessink, waarmee hij bevriend was, bezat een grote mate van trouw aan God, Koningin en vaderland; een zeer strijdbaar persoon.

In de nacht van 26 maart 1945 hebben in het diepste geheim Theo Brus uit Zwolle (bij Groenlo), die over een Ausweis beschikte, en de bij de ondergrondse aangesloten Jan Donselaar de kleine overleden, in zakken gewikkelde, Sonny Cohen met gebruikmaking van een bakkersfiets met grote broodkorf naar de Hervormde begraafplaats aan de Halve Maan in Groenlo gebracht. Hier werden zij in het nachtelijk duister, volgens afspraak opgewacht bij de toegangspoort door de moedige onvervaarde Grollenaar Bernard Rondeel, de latere tuinman van de begraafplaats. Daar hebben de betrokken mannen de vijfjarige Sonny Cohen begraven.

Het graf van Sonny Foto's: Willy Gelinck.

Tijdens het delven van het graf was de nachtelijke hemel in de richting Aalten-Bocholt verlicht door het oorlogsfront en zwaar aanzwellend kanongebulder vervulde de lucht. Het nachtelijke oorlogsrumoer werd veroorzaakt doordat op 24 maart de geallieerde legers bij Emmerich en Rees (Dld) massaal de Rijn overtrokken. Op zaterdag 31 maart 1945 werd Groenlo bevrijd en zijn de geallieerde legers verder getrokken via Enschede naar Bremen.

Precies een week voor de bevrijding van Groenlo en omgeving is Sonny Heiny Cohen slachtoffer van de Tweede Wereldoorlog geworden.

Bron: Johan Pleiter april 2001 en Marietje Brus-Bus april 2015. Tekstbewerking: Martie Rouwmaat.