16-10-2023 - Joodse grafstenen weer hersteld

Door Kyra Broshuis

“We hebben direct na de beschadiging contact opgenomen met het NIK, het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap, de overkoepelende organisatie van joodse gemeenten in Nederland en eigenaar van de joodse begraafplaats. Ook hebben we contact opgenomen met de gemeente Oost Gelre. In het voorjaar is de muur vakkundig in de oude staat hersteld door Bouwbedrijf Hoffman uit Beltrum onder regie van Grollenaar Bas Stapelbroek. In augustus is de stobbe van de boom verwijderd.” De twee beschadigde zerken zijn vervolgens opgehaald door Slotboom Steenhouwers uit Winterswijk. Zij hebben de zerken hersteld en recent zijn ze teruggeplaatst. Daardoor is nu ook een deel van een zerk dat te ver onder de grond stak, weer zichtbaar.

De afgezaagde "stobbe" voordat deze werd verwijderd met duidelijk zichtbaar de beschadigde zerken. Foto: Kyra Broshuis.

Eeuwige grafrust 
Het gaat om de zerken van Benjamin Heijmans, geboren in 1793 en overleden in 1841, en zijn uit Bocholt afkomstige echtgenote Barnette Gumpertz, geboren in 1807 en overleden in 1857. Bij het terugplaatsen van de zerken was Gerrits aanwezig. “In overleg met het NKI hebben we afgesproken dat ik erbij zou zijn. De grafrust is in de joodse traditie heel belangrijk; in principe geldt voor joodse graven eeuwige grafrust. Het ruimen van graven zonder herbegraving is dan ook strikt verboden.” Wanneer er geen ruimte meer is op een begraafplaats zijn er twee mogelijkheden: uitbreiding op nieuwe grond of het bestaande perceel ophogen zodat in de ophoging nieuwe graven kunnen worden gedolven zonder dat de oude geroerd worden.

Een idyllisch stukje historisch Groenlo. Foto: Kyra Broshuis.

Waterafvoer
Met het herstel van de oude muur en de zerken is het verhaal nog niet af. “Er loopt nu een subsidieaanvraag bij de provincie Gelderland en de gemeente Oost Gelre om de rest van de muur te restaureren. We zijn daarvoor ook in gesprek met de Rijksdienst Cultureel Erfgoed. Het probleem is de waterafvoer vanaf de kanonswal. De muur wordt aangetast door het water. Een oplossing zou zijn een waterafvoer onder aan de bult, dat willen we graag realiseren. Ook zouden we graag een plaquette met informatie over de begraafplaats willen hebben. Het is een heel mooi stukje Groenlo en de joodse gemeenschap heeft hier tot aan de Tweede Wereldoorlog een hele belangrijke rol gespeeld.”

Gracht
Op de oude joodse begraafplaats liggen 57 graven. “Één zerk zou nog in de opslag van het Stadsmuseum moeten liggen Die zerk hebben ze ooit uit de gracht gevist. Het gaat om de steen van een meisje, Saartje Heimans, die in 1871 overleden is. Mogelijk had het meisje een besmettelijke ziekte is daarom aan de raad van de begraafplaats gelegd. Pas in 1873 is de muur om de begraafplaats gebouwd, mogelijk is bij het zetten van de muur de zerk in de gracht terecht gekomen”, vertelt Gerrits.

Stolperstenen
De bevlogen Grollenaar vertelt graag en gepassioneerd over de oude begraafplaats en de Stolperstenen in Groenlo. “Alle stenen zijn gelegd en beschreven en het is belangrijk dat die stenen goed onderhouden worden. Jaarlijks maken we met onze stichting de stenen schoon. Ik sta er voor open om geïnteresseerden rond te leiden, mensen kunnen daar via de VVV contact over opnemen of via mijn eigen nummer 0544-462 099. Overigens is er nog een joodse begraafplaats in Oost Gelre en wel ergens in Vragender. Daar is helaas niet veel over bekend maar hopelijk komen we daar nog wat meer over te weten.”

Henk Gerrits bij de (voorste twee) gerestaureerde zerken op de joodse begraafplaats. Foto: Kyra Broshuis.

Bron: Groenlose Gids.